Drs. Harry Starren, algemeen directeur van opleidingscentrum De Baak in Driebergen, Noordwijk en Amsterdam, pleit voor meer leiderschap in het Nederlands bedrijfsleren en dito overheid. “Bedrijven en overheden dienen hun focus te verleggen van de korte naar de lange termijn. Dat is alleen mogelijk met creatieve leiders die in staat zijn die toekomst vorm te geven.”

Het Nederlands bedrijfsleven en dito overheid heeft een toenemende aandacht voor het thema leiderschap. Verklaarbaar: ons land verkeert in een fase waarin leiders die in staat zijn een nieuwe koers uit te zetten, lijken te ontbreken.” Dat is de observatie van drs. Harry Starren, algemeen directeur van opleidingscentrum De Baak Management Centrum VNO-NCW in Driebergen, Noordwijk en Amsterdam.

Toekomstgericht leiderschap
“Deze ontwikkeling is een logische. Een overmaat aan regels houdt het aangeharkte Nederland van nu in gijzeling en dat zien we getransponeerd in het management van bedrijven en organisaties. Angst en onzekerheid domineren datzelfde management, dat daardoor vooral naar controlemechanismen teruggrijpt. Gevolg is dat het management meer en meer wordt overgenomen door middenkader en ICT-systemen, die bedrijfs¬processen en medewerkers monitoren. Het resultaat is een verkrampte bedrijfscultuur, waarin medewerkers zich voortdurend gecontroleerd weten. Weg de broodnodige creativiteit. Management is natuurlijk onont¬beerlijk voor de bedrijfscontinuïteit. Neder¬land is echter op dit punt doorgeschoten, overmanagement blijkt de maat.”

“Management wordt nog wel eens verward met leiderschap. Maar leiderschap heeft absoluut geen betrekking op ‘op de winkel passen’. Het is gericht op de toekomst en het vormgeven van die toekomst. Als manage¬ment staat voor continuïteit, dan staat leider¬schap voor het kiezen van een andere koers, het maken van een breuklijn, het beheersen van discontinuïteit. Waar management niet met paradoxen kan omgaan, kan leiderschap dat juist wel: salderen versus aanvoelen, zoe¬ken en afwegen.”

Reflection in action
“Leiderschap en ondernemerschap vormen een kunst, die is verbonden met aardse zaken. Het is niets minder dan hard werken, een kind ter wereld brengen, iets toevoegen dat nog ontbreekt, nieuwe combinaties teweegbrengen, scheppen en kwaliteit aan het leven toevoegen. Dat haalt leiderschap en ondernemerschap nou net uit het theologi¬sche kader en het ego. Leiderschap is geen functie, maar gedrag.”

“Er kleven ook risico’s aan leiderschap. Het gevaar dreigt dat leiders van leiderschap een theologie maken, waarbij het erom gaat nog meer salaris te toucheren. De echte leider laat zich niet afleiden door het streven naar persoonlijke prominentie. Hij is als Odysseus die zich aan de mast vastbond om weerstand te bieden aan de zang van de sirenen: een metafoor voor het grote geld. We moeten ons¬zelf aan de mast vastbinden.”

“Ik zie het als de opdracht van een instituut als De Baak te voorkomen dat leiderschap in esoterische of theologische sferen belandt. Dat is on-leiderschap. Als het thema te veel besproken wordt, ontkrachten we de beteke¬nis ervan.”

“Wat is leiderschap dan wel? Leiderschap is het voeren van regie over je eigen leven, voor de samenleving werken en jezelf daarin ont¬dekken. Leiderschap is ook het vermogen jezelf te beschouwen, terwijl je tegelijkertijd aan het handelen bent, al nadenkend werken, al werkend nadenken. Reflection in action.” ”Maar leiders die zich verliezen in contempla-tie, lopen het risico in de cirkel denken-mij- meren-tobben-lijden te vervallen. Of in heel erg actief zijn. Dan wordt leiderschap vluchten in het werk, escapisme. Beide figuren zijn deerniswekkend.”

Duurzame arbeidsomgering
“Bedrijven en organisaties zien zich nu voor de taak gesteld ruimte te scheppen voor den¬ken en doen. Veel ondernemingen hebben het denken uitbesteed met als gevolg dat mana-gement en medewerkers als een kip zonder
kop bewegen en handelen. Het is armoedig om dat denken niet toe te staan en het als verspilling te bestempelen. Maar in een levende organisatie is daar wel alle ruimte voor. Plus warmte, de smeerolie binnen bedrijven. Organisaties die dat erkennen, zijn organisaties waarvan alle medewerkers flui¬tend naar hun werk gaan. Waar ruimte is voor ogenschijnlijk inefficiency, is sprake van een duurzame arbeidsomgeving.”
”De transitie waar bedrijven en organisaties doorheen moeten, willen zij overleven, is een rigoureuze keus voor de lange termijn in plaats van de door aandeelhouders gedic¬teerde korte termijn. Weg met de knoet van het aandeelhouderschap. Duurzaam onder-nemen is vooral: nu genoegen nemen met minder, opdat er op langere termijn voldoen¬de overblijft voor iedereen. We moeten van slim naar wijs.”

Waardegedreven kapitalisme
”Het is een vorm van wijsheid, die met beide benen op de grond staat. Daar schuilen onze toekomstkansen. We dienen te evolueren
naar een waardegedreven kapitalisme. Het gaat om zachte waarden die duurzaamheid en authenticiteit nastreven. De milieuzaak bij¬voorbeeld is niet langer een linkse zaak, maar ook van leiders en ondernemers. Er zijn vol-doende tekenen dat de geesten, ook in onder¬nemersland, aan het rijpen zijn. Zoiets als de mensenrechtenkwestie lijkt breed gedragen, maar nog niet breed toegepast. De ‘uncon- ventional truth’. Zo is het ook met waardege¬dreven kapitalisme. Dat is in theorie aan¬vaard, maar in de praktijk nog ver weg. De toekomst is geen zaak van managers, maar van leiders. Leiderschap doet altijd een beroep op creativiteit, op de muzische kwa¬liteiten van mensen. Leiderschap zoekt de dialoog.”